Baş boyun cerrahisi nedir?
Baş boyun cerrahisi alanı itibariyle Kulak Burun Boğaz (KBB) Hastalıkları ana uzmanlık alanının alt branşlarından birisidir. Modern tıp alanında yüzyılı aşkın bir geçmişe sahip olan “baş boyun cerrahisi”, baş ve boyun bölgesi hastalık ve tümörlerinin cerrahi tedavisinin gerçekleştirildiği tıp alanına verilen isimdir.
Baş boyun tümörleri denildiğinde hangi tümörler ve hastalıklar anlaşılır?
Baş boyun tümörleri denildiğinde ilk akla gelen, üst hava-sindirim yolunun tümörleridir. Üst hava-sindirim yolu, dudak ve burun deliklerinden başlayarak gırtlak (larenks) alt ucuna kadar olan vücut bölümünü kapsamaktadır. Bu bölge dahilinde dudaklar, ağız boşluğu (dil, yanak, damak, dişeti vd.), burun ve sinüsler, geniz, yutak, gırtlak (larenks) ve tükürük bezlerinde tümörler gelişebilmektedir.
Boyunda yer alan tiroid bezinin (guatr bezi) ve paratiroid bezinin tümörleri, lenf nodu büyümeleri (lenfadenopati), boyundaki doğumsal ve gelişimsel kitleler, boyundaki tümör yayılımları (metastazlar), damar ve sinir kaynaklı kitleler de, baş boyun cerrahlarının çalışma alanına girmektedir. Ayrıca, baş boyun bölgesinde ortaya çıkan deri kanserleri ve baş boyun tümörlerinin cerrahisinden sonra onarım cerrahisi (rekonstrüksiyon) de, baş boyun cerrahları tarafından gerçekleştirilebilmektedir.
Baş boyun tümörlerinin önemli bir kısmında ilk tedavi seçeneği, cerrahidir. Ancak, tedavisinde ilk olarak cerrahi uygulanmamış hastaların da muayene, takip ve kontrollerinde baş boyun cerrahlarının önemli bir rolü bulunmaktadır.
Hangi hastalıklar ve tümörler baş boyun cerrahisinin çalışma alanına girmez?
Beyin ve merkezi sinir sisteminin tümörleri, beyin cerrahisinin çalışma alanına girmektedir. Omurga ve yakın çevresinde yer alan, boynun arka kısmındaki tümörler de, genellikle beyin cerrahisinin çalışma alanında yer almaktadır. Lenfoma (lenf bezi kanserleri) gibi bazı kanserlerin tanı aşamasında (özellikle biyopsi ve örneklem alınması) baş boyun cerrahları rol alsa da, lenfomaların tedavi ve takip sürecini onkoloji veya hematoloji bölümleri yürütmektedir.
Baş boyun cerrahları kimlerdir?
Baş boyun cerrahları, baş boyun tümörlerinin cerrahi tedavisini gerçekleştiren KBB Hastalıkları uzmanları için kullanılmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde KBB Hastalıkları uzmanlık eğitimi sonrasında bir veya iki yıllık resmi baş boyun cerrahisi üst ihtisas eğitimi sonrasında baş boyun cerrahisi uzmanlık diploması verilmektedir. Ülkemizde ise, baş boyun cerrahisi alanında henüz resmi bir üst ihtisas eğitimi söz konusu değildir.
Türkiye’de KBB hekimlerinin tümü baş boyun cerrahisi alanında çalışırlar mı?
Ülkemizde KBB Hastalıkları uzmanlık eğitimi sonrası, resmi olarak belirlenmiş üst ihtisas alanları olmadığı için (Dahiliye uzmanlığı sonrası gastroenteroloji, hematoloji, endokrinoloji, vb. üst ihtisasları olduğu gibi), tüm KBB Hastalıkları uzmanlarının baş boyun cerrahisi alanında çalışma yetki ve hakkı mevcuttur. KBB Hastalıkları uzmanlık eğitimi boyunca baş boyun cerrahisine dair temel eğitimler verilse de, ileri baş boyun cerrahisi ameliyatları özellikle bu alanda çalışan uzman hekimler tarafından gerçekleştirilmektedir.
Hangi KBB hekimleri baş boyun cerrahisi alanında çalışmaktadır?
Ülkemizde KBB Hastalıkları uzmanlarının bir kısmı, uzmanlık eğitimi sonrasında, genel olarak KBB Hastalıkları alanında çalışmayı seçebilecekleri gibi, mesleki ilgilerine göre özel olarak burun ve sinüs hastalıkları/cerrahisi, kulak hastalıkları/cerrahisi veya baş boyun cerrahisi gibi alanlarda çalışmayı tercih edebilmektedir. Bu alanları seçen hekimler, çalıştıkları alanlarda mesleki gelişimleri için şahsi çaba, zaman ve özveri harcamak zorundadır.
Hangi KBB hekimlerinin baş boyun cerrahisi alanında çalıştığı nasıl anlaşılır?
Ülkemizde KBB Hastalıkları uzmanlık eğitimi sonrasında resmi bir baş boyun cerrahisi üst ihtisas eğitimi ve diploması bulunmamaktadir. Ancak, baş boyun cerrahisi alanında çalışan hekimlerin özgeçmişlerine bakıldığında, bu alandaki deneyimlerini ve eğitimlerini gösteren yurtiçi ve yurtdışı klinik çalışmaları; kitap ve makale yazarlıkları, düzenledikleri, konuşmacı veya izleyici olarak görev aldıkları toplantılar ve kurslar bilgi verici olacaktır. Ayrıca, ülkemizde baş boyun cerrahisi alanında çalışan KBB Hastalıkları uzman hekimlerinin önemli bir kısmına derneğimizin üyelerini inceleyerek ulaşabilirsiniz.
Baş boyun cerrahisi alanındaki tedavi yöntemleri ve uygulamalar nelerdir?
Baş boyun cerrahları, çeşitli cerrahi teknikleri ve modern teknolojik yöntemleri kullanarak tanı ve tedavi sağlamaktadırlar. Bunların başlıcaları:
Açık Cerrahi İşlemler: Boyundan veya ilgili bölgeden kesi yapılarak gerçekleştirilen işlemlerdir.
Mikrocerrahi: Mikroskop veya büyütücü özel gözlükler kullanılarak yapılan cerrahi işlemlerdir. Bu tip girişimler hem tümörün çıkartılması hem de cerrahi sonrasında oluşan boşlukların kapatılması için gerekli doku transferleri için uygulanır.
Rekonstrüktif Cerrahi: Cerrahi sonrasında oluşan doku kayıplarının kapatılması/onarılması işlemidir. Bu amaçla çevre dokulardan parça çevirmek (lokal flep), yakın bölgelerden kan damarları ile birlikte doku parçası getirmek (bölgesel flep) veya uzak bölgelerden parça getirerek uygun damarlarla birleştirilerek (serbest flep) onarım sağlanabilir.
Lazer Cerrahisi: Kanserli dokuların lazerle çıkarılması işlemidir. Bu yöntemle gırtlak kanseri başta olmak üzere, baş boyun bölgesinin bazı iyi huylu veya kötü huylu tümörleri tedavi edilebilmektedir.
Endoskopik Cerrahi: Deriye kesi yapmadan baş boyun bölgesindeki boşluklar kullanılarak “endoskop” adı verilen görüntü sistemleri ile cerrahi uygulanmasıdır. Bu yöntemlerle burun, sinüsler, geniz, yutak ve gırtlak tümörlerinin tedavisi yapılabilmektedir.
Robotik Cerrahi: Özellikle ulaşılması zor olan bazı bölgelerin (yutak ve gırtlak gibi) cerrahi tedavisi için uygulanan, ileri teknolojiye sahip kameralar, uzaktan kumandalı kollar ve özel kesici aletlerle yapılan cerrahi işlemlerdir.
Baş boyun cerrahlarının rolleri ve sorumlulukları nasıl özetlenebilir?
Baş boyun cerrahları, baş boyun bölgesindeki hastalık ve tümörlerin yönetiminin birçok aşamasında kritik öneme haiz roller üstlenmektedir. Bunların başlıcaları:
Teşhis: Hastalığın doğru bir şekilde teşhis edilmesinde en önemli rol, baş boyun cerrahlarına aittir. Teşhis sırasında ayrıntılı bir muayene, özel kamera/endoskop sistemleri ile inceleme ve gerekli görülürse bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans veya PET-BT/PET-MRG gibi radyolojik ve nükleer görüntülemeler uygulanabilir. Gerekli durumlarda, hastalığın tanısının konabilmesi için patolojik inceleme yapılmak üzere, uyuşturarak veya genel anestezi altında hastalık bölgesinden parçalar alınması, tıbbi terminoloji ile “biyopsi” işlemi yapılabilir.
Tedavi Planı: Hastaya en uygun tedavi planının oluşturulmasında baş boyun cerrahlarının değerlendirmesi hayati öneme sahiptir.
Cerrahi Müdahale: Eğer hastanın tedavisi için en uygun yöntemin cerrahi olduğuna karar verilmişse, ameliyat baş boyun cerrahı tarafından gerçekleştirilecektir.
Ameliyat Sonrası Bakım: Baş boyun cerrahları, gerçekleştirilen ameliyat ve tedaviler sonrası hastanın bakım ve rehabilitasyon sürecinin yönetilmesinde önemli rol üstlenirler.
Takip ve Kontrol: Baş boyun tümörü olan hastaların büyük bir kısmı, ameliyat olsalar da olmasalar da, tedavileri bittikten sonra düzenli olarak takip altında olmalıdır. Bu takip ve kontrollerde baş boyun cerrahı önemli rol üstlenir.
Baş boyun cerrahları, genellikle multidisipliner bir yaklaşımla çalışarak tıbbi ve radyasyon onkolojisi, radyoloji, nükleer tıp, patoloji ve diğer ilgili branşlardaki uzmanlarla iş birliği yaparlar. Bu şekilde, hastalarına en iyi tedavi hizmetini sunmayı hedeflerler.
Baş boyun kanserleri için en önemli risk faktörlerinin tütün ve alkol kullanımı olduğunu hatırlatır; sağlıklı ve mutlu günler dileriz.